در روز پنجشنبه ۱۰ شوال المکرم ۱۴۴۳ (۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۱) یکی دیگر از سلسله نشست های علمی روزانه مرجع عالیقدر آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی دام ظله با علما، فضلا و عموم مؤمنان در بیت مرجعیت شهر مقدس قم برگزار شد.
مشروح مطالب مطرح شده در این جلسه به شرح زیر است:
سؤال: معنای قاعده «لا ضرر في الإسلام» چیست؟
جواب: بنا بر مشهور فقها، معنای قاعده لا ضرر این است که احکام شرعی اگر بر شخصی ضرری بشود، ساقط می شود. و اما اینکه چه مقدار ضرر برای شخص موجب اسقاط احکام شرعی می شود، نسبت به واجبات فرق می کند، مثلاً آن مقدار ضرری که مُسقط وجوب روزه است، چه بسا مسقط وجوب حج نباشد. اما اگر ضرر بالغ و زیاد نباشد و تحمل آن برای شخص مقدور باشد، جایز نیست که واجبات را ترک کند؛ چراکه اولیا و ائمه اطهار علیهم السلام در عبادت، خود را به سختی و مشقت می انداختند. در روایت وارد شده است که پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله و حضرت امیرمؤمنان علیه السلام و حضرت زهرا سلام الله علیها آنقدر نماز می خواندند که پای مبارکشان مُتورم می شد. و یا امام حسن و امام حسین علیهما السلام مکرر با پای پیاده به حج تشریف بردند.
سؤال: ضرر و حرج شخصی است یا نوعی؟
جواب: بالاجماع شخصی است. مثلاً اگر در شهری نوعاً روزه گرفتن ضرر بالغ دارد، اما بر شخصی ضرر ندارد، روزه بر آن شخص واجب است.
سؤال: اگر حیوان شخصی حیوان شخص دیگری را بُکشد، آیا صاحبش ضامن قیمت آن حیوان مقتول است؟
جواب: این مسأله چند قسم دارد و در رابطه با آن روایات متعددی وارد شده است. مرحوم صاحب جواهر تفصیلاً در این مورد بحث نموده اند. مقتضای جمع روایات این است که اگر حیوانی تعدّی کرد و حیوان دیگری را کشت، اگر تسبیب بوده باشد، صاحب او ضامن است، اما اگر تسبیب نباشد، ضامن نیست. مثلاً اگر حیوانی که تلف شده یا آسیب دیده است خودش به محدوده حیوان متعدی آمده باشد، در اینجا ضمانتی نیست. این حکم بنا بر مشهور فقها و شاید متسالم باشد.
سؤال: کشتن حیوان موذی چه حکمی دارد و آیا ضمان دارد؟
جواب: جایز است و ضمان ندارد. اگر انسان هم بخواهد به عِرض یا جان دیگری آسیب برساند، تعدّی به او جایز است.
سؤال: آیا حاکم شرع حق عفو بر کسی که بر او حد یا تعزیر است، را دارد؟
جواب: در ادله موارد مسلم وارد شده است که حضرت رسول و حضرت امیر صلوات الله علیهما وآلهما حد و تعزیر جاری نکرده و عفو نمودند. در مواردی که شبیه آن موارد باشد، فقیه جامع الشرایط حق عفو دارد؛ البته اگر به مصلحت باشد. اما اگر مصلحت نباشد، حق عفو ندارد و احدی از فقها قائل نیست که حتی با عدم وجود مصلحت حق عفو داشته باشد.
سؤال: اگر خانمی یقین به فوت شوهرش پیدا کند و بعد از عده وفات ازدواج کند و بعد از مدتی همسر اول او پیدا شود و مشخص شود آن علم و یقین خانم اشتباه بوده است، در اینجا حکم مسأله چیست؟
جواب: در اینجا دو مسأله مطرح است: مسأله اول اینکه خود خانم بعد از عدۀ وفات، ازدواج می کند و سپس شوهر اول پیدا می شود، که در این صورت عقد با شوهر دوم باطل می شود و نیاز به طلاق ندارد و ازدواج با شوهر دوم زنا نبوده، بلکه شبهه بوده و حکم نکاح صحیح را دارد و فقط خانم عده از همسر دوم نگه می دارد و شوهر اول همسر اوست؛ این مطلب ظاهراً اجماعی است. مسأله دوم اینکه خانم وقتی شوهرش مفقود شد یا یقین به فوتش پیدا کرد، نزد حاکم شرع رجوع می کند و حاکم شرع بعد از فحص زن را طلاق داد و زن ازدواج کرد و بعد از ازدواج، شوهر اول پیدا شد. در این صورت شوهر دوم همسر این خانم بوده است و همسر اول با او نامحرم و اجنبی است؛ دلیل این مسأله روایت خاص است.
