در روز چهارشنبه ۱ ذی القعده ۱۴۴۳ق (۱۱ خرداد ۱۴۰۱) یکی دیگر از سلسله نشست های علمی روزانه مرجع عالیقدر آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی دام ظله با علما، فضلا و عموم مؤمنان در بیت مرجعیت شهر مقدس قم برگزار شد.

مشروح مطالب مطرح شده در این نشست به شرح زیر است:

سؤال: حکم قرات حمد و سوره در دو رکعت اول نماز ظهر روز جمعه از حیث جهر و اخفات چیست؟

جواب: این مسأله محل خلاف است و مشهور استحباب جهر در دو رکعت اول نماز ظهر روز جمعه است، چه جماعت و چه منفرد باشد.

سؤال: چنانچه در شهری با بعضی از آلات قمار می شود و در شهر دیگر نمی شود، حکم استفاده از آن آلات چیست؟

جواب: هر شهری حکم خود را دارد. بنابراین در آن شهری که عادتاً با آن قمار می شود، حرام است، حتی اگر بدون شرط باشد و در شهری که عادتاً با آن قمار نمی شود، بازی با آن آلات بدون شرط جایز است. این مسأله را فقها در باب ربا مطرح کرده اند، زیرا در ربا شرط است که آن شیئ مکیل یا موزون باشد و اگر معدود باشد (به عدد فروخته شود) شامل ربا نمی شود. حال اگر کالایی در یک شهر به کیل یا وزن فروخته می شود، آن کالا در آن شهر شامل ربا می شود و اگر در شهر دیگر همان کالا به عدد فروخته می شود، در آن شهر حکم ربا را نخواهد داشت. و چنانچه خود عرف مختلف باشد، تساقط شده و رجوع به اصل عام می شود.

سؤال: نسبت به مسافری که قصد ده روز کرده است و یک نماز چهار رکعتی به طور تمام خوانده، حال اگر از قصد خود منصرف شود، حکم این است که بقیه نمازهای رباعی را نیز باید کامل بخواند. حال سؤال این است که آیا باید یک رباعی اداءاً خوانده باشد، یا حتی اگر به نیت قضا یا استیجار بوده همین حکم جاری است؟

جواب: این مسأله محل خلاف است. به نظر می رسد که به جهت اطلاق روایت بگوییم فرقی نمی کند و انصراف به نماز یومیۀ اداءاً محرز نیست.

سؤال: چنانچه فتوای مجتهد در مسأله ای تغییر کند، آیا بر مقلد لازم است اعمال گذشتۀ خود را اعاده نماید؟

جواب: خیر، اما از این پس باید برطبق نظر فعلی مجتهد عمل کند و چناچه اگر قبلاً از مجتهدی تقلید می کرده و او فوت شود و عدول به مجتهد زنده ای کند که نظر او با نظر آن مجتهد میت فرق می کند، لازم نیست اعمال گذشته خویش را اعاده کند و در اینجا قاعدۀ اجزاء جاری می شود.

سؤال: اگر خانمی شوهرش مفقود شود و به خیال اینکه شوهر فوت شده بعد از عدۀ وفات ازدواج کند و بعد شوهر اول او برگردد تکلیف چیست؟

جواب: در اینجا دو مسأله است 1. اگر این زن یقین کند که شوهرش مرده و عدۀ وفات نگه دارد و بعد با مرد دیگری ازدواج کند، آنگاه شوهر اول برگردد، در این صورت باید از شوهر دوم جدا شود و احتیاج به طلاق هم نیست، بلکه عقد دوم خود به خود منفسخ می شود و باید به شوهر اول برگردد و احتیاجی به عقد جدید نیست.2- اما اگر حاکم شرع او را طلاق دهد (حال چه بعد از چهار سال و چه زودتر به جهت حرج و ضرر) و این زن بعد از طلاق حاکم ازدواج کند و آنگاه شوهر اول او پیدا شود، در این صورت دلیل خاص وجود دارد که این زن، همسر شوهر دوم است، مگر شوهر دوم زن را طلاق دهد و شوهر اول بعد از عده او را عقد کند.

سؤال: اگر مگس بر روی نجاست مسری نشست و بعد بر روی لباس یا بدن قرار گرفت، آیا نجاست منتقل می شود؟

جواب: این مورد خاص روایت دارد که نجس نمی شود، علاوه بر اینکه شک در سرایت کافی است برای اینکه حکم به طهارت شود، چون در انتقال نجاست دو چیز باید احراز شود:1- رطوبت 2- سرایت، چون اگر خشک باشد، دلیل داریم که «کل شیء یابس زکی»(استبصار ج1،ص57،ح22)، و اگر هم مرطوب باشد، صرف رطوبت دلیل بر انتقال نمی شود، زیرا باید رطوبت مسریه باشد و اگر هم گفته شود تا چند لحظه قبل این مگس نجاست مسریه داشت الان که بر روی بدن یا لباس نشست، شک می کنیم که با پرواز کردن قابلیت سرایت را از دست داده یا نه، استصحاب می گوید قابلیت سرایت باقی است در نتیجه با نشستن مگس بر لباس نجاست منتقل گردیده است، لکن این استصحاب اصل مثبت است، زیرا با یک واسطه عقلی این نتیجه حاصل می شود، چون حتی اگر قابلیت سرایت هم بوده اما اگر در فعلیت سرایت شک کردیم، حکم به طهارت می شود.

سؤال: چرا اصل مثبت حجت نیست؟

جواب: زیرا ادلۀ استصحاب ظهور در حکم به بقای متیقن سابق حتی با واسطۀ عقلی، ندارد، بلکه ظاهر ادله استصحاب این است که در جایی حکم به بقای سابق می شود که اثر شرعی مستقیماً بدون واسطه عقلی و عادی مترتب بر مستصحب باشد.  

سؤال: اگر عین خون زائل شود، اما رنگ او به جا بماند، آیا پاک است؟

جواب: بله، با زوال عین نجاست آن شیئ پاک می شود و بقای رنگ یا بو یا طعم نجاست ملاک نیست.

سؤال: چرا حضرت رسول صلی الله علیه و آله در سن چهل سالگی به نبوت رسیدند؟

جواب: در حدیث شریف از خود حضرت رسول صلی الله علیه و آله وارد شده: «کنت نبیاَ و آدم بین الماء و الطین»(بحارالانوار،ج16،ص402)، لذا برطبق این حدیث شریف حضرت از ابتدا مقام نبوت داشتند، لکن اعلان نبوت حضرت براساس  مصالح و حکمی  در سن چهل ساگی بوده است.

سؤال: حکم به جهر خواندن زن در نمازهای جهریه با وجود اینکه اجنبی صدای او را می شنود، چیست؟

جواب: صاحب عروه احتیاط واجب نموده اند که در صورت سماع اجنبی، به اخفات بخواند، اما برخی اشکال نموده اند و فقط در صورت خضوع و یا ریبه فرموده اند که باید به اخفات بخواند که به نظر می رسد همین اقوی باشد. بله، اولی آن است که حتی در صورت عدم خضوع و ریبه هم به اخفات بخواند.