فصل دوازدهم: اهمیت درمان دینی در عصر کنونی 

معرفی پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و خاندان پاکش به جوانان و کم سالان یکی از وظایف مهم ماست. جوانان همان گونه که با خود و دنیای خویش آشنا می شوند لازم است با این خاندان پاک آشنا گردند. آشنایی با پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله باید بر مبنای معرفی قرآن از ایشان باشد. شخصیت والای پیامبر که از هر کاستی و بیماری نفسانی مبراست. اخلاق شایسته ی آن بزرگوار، به حق، قرآن کریم است.

از این رو مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی سید صادق شیرازی دام ظله می فرمایند که در قرآن کریم آیات آشکاری هست که هدایت کننده ی جوانان و همه ی محدوده های سنی است که ممکن است در معرض انحراف قرار گیرند. در قرآن درمان بسیاری از مشکلات روحی بشر نهفته است. که معالجه ی آنها ضروری است. پس چه شایسته است که از این خوانِ بی کرانِ الهی بهره گیریم و به درمان خود و پیرامونیانِ خویش بپردازیم. مفاسد و آسیب های اخلاقی بشر را فرا گرفته است، لذا آشنایی همگان با این کتاب آسمانی ضروری است.

خاصه جوانان و خردسالان که روح لطیف و پاکی دارند، و به این سو و آن سو کشیده می شوند. اگر این جوانان در دام تمایلات طبیعی و غریزی خود گرفتار آیند، نجات آنها کاری بس دشوار است. از این رو انس و همراهی با قرآن کریم و کسب معارف نهفته در آن، عامل مهمی در پیشگیری از ابتلا و فراتر از آن موجب درمان بیماری های نفسانی خواهد بود، به خصوص در روزگار ما که چنین بیماری هایی بیش از پیش رایج است.

بی تردید، ایمان و التزام به دین در انسان احساس آرامش و امنیت می آفریند و او را از امیال و گرایش ها و افکار منحرف باز می دارد. بسیاری از مشکلاتی که گریبانگیر انسان شده است به سبب بحران اخلاقی و دوری گرفتن از آموزه های دینی است. پناه آوردن به دین و عبادات، بسیاری از مشکلات فرا رویِ بشر را برطرف می سازد. به هر ترتیب نمی توان منکرِ تأثیر مهم دین بر رشد خردورزی و تعالیِ درون و اخلاق و سلوک وارسته شد.

آموزه های دینی درست همان حال که با ذهن و درون آدمی در می آمیزد، او را به نحوی مثبت و مؤثر به پیمودن راه درست بر می انگیزند. می توان دین را یکی از مؤلفه های شخصیت افراد دانست. مؤلفه ای که در صورت توجه به آن تمام ابعاد شخصیت او را دربر می گیرد. به دیگر سخن، دین می تواند نیروی پیش راننده ی بشر در زندگی باشد. هر انسانی در آغاز جوانی و در ابتدای آشناییِ او با مسائل اخلاقی، دچار یک بیداری درونی می گردد که او را به تأمل درباره ی جهان پیرامون خود و مسائل مرتبط با آن و حتی خود و خدای خویش وا می دارد. حتی ممکن است تفکر درباره ی خدای متعال و صفات او چه بسا ممکن است، ساعت ها و روزهای بسیاری ذهنش را مشغول کند. راهبر و همراهِ مناسب ضروری ترین نیاز جوان در این برهه از زندگی اش است. در صورتی که این فرصت درست به کار گرفته شود و نیازهای فکری و روحی جوان به موقع در اختیار او قرار داده شود، می تواند سلوکِ روحیِ موثری داشته باشد و شخصیت وارسته ای بیابد که بر زندگی فردی و اجتماعی او بسیار تأثیر خواهد گذاشت.

اخلاق با دین داری همساز است. هر دو در پی سامان دادن به رفتار فرد و جامعه است و نیز همواره به رشد شخصیت فرد و جامعه می انجامند. گره خوردن این دو موجب ایجاد رفتاری درست و متعادل و پسندیده و مفید خواهد شد. پس دستورات دین و عمل کردن به آنها موجب بهبود بخشیدن به رفتار انسان می شود. در کل دین بر روان و خرد و رفتار آدمی تأثیر بسیاری دارد. قرآن کریم، انباشته از آیاتی است که در بر گیرنده ی برنامه ای برای هدایت و صیانت بشر و راهی برای استوار کردن رفتارهای اوست.

خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید:

«إِنَّهُمْ فِتْیَةٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ وَزِدْنَاهُمْ هُدًی؛ آنان جوانانی بودند که به پروردگارشان ایمان آورده بودند و بر هدایتشان افزودیم»(کهف/13).

«وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاء وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِینَ؛ و ما آنچه را برای مؤمنان مایه درمان و رحمت است از قرآن نازل می کنیم»(اسراء/82).

«قُلْ هُوَ لِلَّذِینَ آمَنُوا هُدًی وَشِفَاء؛ بگو این [کتاب] برای کسانی که ایمان آورده اند رهنمود و درمانی است»(فصلت/44).

«وَإِذَا مَرِضْتُ فَهُوَ یَشْفِینِ؛ و چون بیمار شوم او مرا درمان می بخشد»(شعراء/80).

«یَا أَیُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءتْکُم مَّوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّکُمْ وَشِفَاء لِّمَا فِی الصُّدُورِ؛ ای مردم به یقین برای شما از جانب پروردگارتان اندرزی و درمانی برای آنچه در سینه هاست»(یونس/57).

انسان مؤمن همواره با خود و دیگران راستگو است. قابل اعتماد است. امین، مخلص، خوش اخلاق و راستگوست. هرگز در امانت خیانت نمی کند. نه می دزدد، نه کسی را می آزارد و نه ترسی به دل راه می دهد. به جز حق حرفی نمی زند و کاری نمی کند از این رو دور از ذهن نیست که ضعف ایمان، عامل مهم پدیدآورنده ی مشکلات انسان ها چون توهم، خودکشی، انحراف های اخلاقی، بهره کشی از دیگران و خشونت ورزیدن علیه اطفال، ارتکاب جرایم و شکست در زندگی و بیماری های روانی و ذهنی و حتی نقایص جسمانی گردد.

همه ی جنبه های زندگی بشر از دین تأثیر می پذیرد از این رو در قرآن کریم توصیه های بسیاری برای اصلاح رفتار و اخلاق و احیاناً درمان بیماری های روانی شده است.

خداوند متعال در کتاب خویش، وصیت لقمان را به پسرش چنین می فرماید:

«وَإِذْ قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ وَهُوَ یَعِظُهُ یَا بُنَیَّ لَا تُشْرِکْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْکَ لَظُلْمٌ عَظِیمٌ * وَوَصَّیْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَیْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَی وَهْنٍ وَفِصَالُهُ فِی عَامَیْنِ أَنِ اشْکُرْ لِی وَلِوَالِدَیْکَ إِلَیَّ الْمَصِیرُ * وَإِن جَاهَدَاکَ عَلی أَن تُشْرِکَ بِی مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا وَصَاحِبْهُمَا فِی الدُّنْیَا مَعْرُوفًا وَاتَّبِعْ سَبِیلَ مَنْ أَنَابَ إِلَیَّ ثُمَّ إِلَیَّ مَرْجِعُکُمْ فَأُنَبِّئُکُم بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ * یَا بُنَیَّ إِنَّهَا إِن تَکُ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِّنْ خَرْدَلٍ فَتَکُن فِی صَخْرَةٍ أَوْ فِی السَّمَاوَاتِ أَوْ فِی الْأَرْضِ یَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطِیفٌ خَبِیرٌ * یَا بُنَیَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنکَرِ وَاصْبِرْ عَلَی مَا أَصَابَکَ إِنَّ ذَلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ * وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّکَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِی الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ کُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ * وَاقْصِدْ فِی مَشْیِکَ وَاغْضُضْ مِن صَوْتِکَ إِنَّ أَنکَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِیرِ؛ و [یاد کن] هنگامی را که لقمان به پسر خویش در حالی که وی او را اندرز می داد گفت ای پسرک من به خدا شرک میاور که به راستی شرک ستمی بزرگ است * و انسان را درباره پدر و مادرش سفارش کردیم مادرش به او باردار شد سستی بر روی سستی و از شیر باز گرفتنش در دو سال است [آری به او سفارش کردیم] که شکرگزار من و پدر و مادرت باش که بازگشت [همه] به سوی من است * و اگر تو را وادارند تا درباره چیزی که تو را بدان دانشی نیست به من شرک ورزی از آنان فرمان مبر و[لی] در دنیا به خوبی با آنان معاشرت کن و راه کسی را پیروی کن که توبه کنان به سوی من بازمی گردد و [سرانجام] بازگشت شما به سوی من است و از [حقیقت] آنچه انجام می دادید شما را با خبر خواهم کرد * ای پسرک من اگر [عمل تو] هموزن دانه خردلی و در تخته سنگی یا در آسمانها یا در زمین باشد خدا آن را می آورد که خدا بس دقیق و آگاه است * ای پسرک من نماز را برپا دار و به کار پسندیده وادار و از کار ناپسند باز دار و بر آسیبی که بر تو وارد آمده است شکیبا باش این [حاکی] از عزم [و اراده تو در] امور است * و از مردم [به نخوت] رخ برمتاب و در زمین خرامان راه مرو که خدا خودپسند لافزن را دوست نمی دارد * و در راه رفتن خود میانه رو باش و صدایت را آهسته ساز که بدترین آوازها بانگ خران است»(لقمان/13ـ19).

این آیات گرانقدر اصول تربیت و اصلاح خویش را به ما می آموزد، و افزون بر آن، اهمیت تربیت مؤثر فرزندان را از سنین خردسالی، بر پایه ی آموزه های دینی به ما می نمایاند. چنین تربیتی به رویارویی فرزندان با امیال و انگیزه هایشان کمک بسیاری می کند.

بسیاری از آیات قرآن در درمان بیماری های روانی و جسمی و اجتماعی انسان تأثیر بسزایی دارد. محاسبه ی نفس، تأمل و تفکر و توبه، از مواردی هستند که به توازن و استقرار روان انسان و نیرومند ساختن آن کمک می کنند.

برای هر مسلمانی ضروری است که در صورتی که در زندگی خود با مشکلی بر بخورد و یا دچار لغزشی گردد، سبب آن را جویا شود. چرا که هر انسان عاقلی از شکست خود مطالبه می کند و از آن برای زندگی خود عبرت می گیرد. چنین منشی باعث تشخیص رفتارهای درست از نادرست می گردد و راهبر نیکویی برای انسان در زندگی اش خواهد بود و شخصیت او را در مسیر رشد و تعالی می پروراند، خدای متعال در قرآن کریم می فرماید:

«بَلِ الْإِنسَانُ عَلَی نَفْسِهِ بَصِیرَةٌ؛ بلکه انسان خودش از وضع خود آگاه است»(قیامة/14).

این نگرش، انسان را در یافتن راهکارهای درست و منطقی در زندگی یاری می بخشد. چنین کسی تصور بهتری از زندگی و مشکلات آن می یابد و احساس رضایتمندی و سعادت بیشتری می کند.

تا هنگامی که آدمی نفس خود را در مسیر خیرخواهی و کارهای صواب بپروراند، نفس او نیز او را به انجام دادن اعمال نیک و پرهیز از کارهای ناروا وا می دارد. به تبع آن چنین کسی از روان سالم و پاک خویش لذت می برد. و این احساس موجب موفقیت و برتری او در زندگی اش می گردد و دست آوردهای بسیاری را برای او به ارمغان خواهد آورد.

 

مؤسسه فرهنگی ـ تبلیغی النبأ

6 / صفر / 1432