طبق قطعنامه مورخ هفدهم دسامبر 1999م. مجمع عمومي سازمان ملل متحد، روز 25 نوامبر (پنج آذر ماه) به عنوان «روز جهاني مبارزه با خشونت عليه زنان» تعيين شد. اين مجمع، دولت ها و سازمان هاي دولتي و مردمي را به برگزاري تجمع ها و سخنراني ها در اين روز با هدف افزايش آگاهي عمومي در زمينه برخورد و رفتار انساني با زنان فراخوانده است.

«خشونت عليه زنان» که در تبليغات جهاني «مبارزه با خشونت عليه زنان» مطرح مي شود، هر اقدام خشونت باري را لحاظ مي دارد که بر اساس جنسيت رخ مي دهد و آزار جسمي، جنسي و رواني متوجه زن مي کند يا احتمال چنين مواردي از آن برود. تهديد به اعمال ياد شده، واداشتن به کاري بر خلاف ميل زن يا سلب ظالمانه آزادي او - خواه در زندگي فردي اش باشد، خواه زندگي اجتماعي – نيز خشونت عليه زن به شمار مي رود.

بي ترديد، اعمال خشونت آميز عليه زنان شايع ترين پديده هاي دردناک اجتماعي در جهان، به ويژه در کشورهاي غربي است. بر اساس تحقيقات ميداني شماري از سازمان غير دولتي انسان دوست، از هر سه نفر زن يک نفر همه روزه و در تمام عمر خود مورد ضرب، اهانت و اجبار به کارهايي که نمي خواهد، قرار مي گيرد.

همچنين بنا به گزارش سازمان بهداشت جهاني، حدود 70 درصد از قربانيان جنايت، زن هستند که به دست دوست پسر خود کشته مي شوند و زنان و کودکان حدود 80 درصد قربانيان با آلات قتاله و اسلحه هستند.

نيز در گزارش دبير کل سازمان ملل متحد آمده است: همه ساله ميليون ها زن و دختر توسط دوستان پسر، خويشاوندان، افراد بيگانه، کارفرمايان، همکلاسي ها، سربازان يا گروه هاي مسلح مورد تجاوز قرار مي گيرند.

در روزگاران گذشته و در قرون وسطا نيز زنان در امان نبوده، مورد تجاوز، خشونت و رفتار هاي غير انساني قرار مي گرفتند، چرا که همچون کالا داد و ستد مي شدند، شهروند درجه دو به شمار رفته، وظيفه اي جز زادن و پروراندن فرزندان روئين تن نداشتند. مکاتب فلسفي غربي و شرقي، زن را شيطاني مي خواندند که مي بايست سوزانده شود يا اين که سهم او را از اين دنيا چيزهاي پوچ و بي ارزشي مي دانستند.

در تاريخ آمده است: در يونان باستان، زن در حد کالاي تجاري به شمار مي رفت که در بازار داد و ستد مي شد. زن پس از همسرش حق زيستن نداشت و پس از مرگ شوهر، زن را کشته، با وي به خاک مي سپردند.

زرتشتيان پس از کشتن پيامبر خود و سوزاندن کتاب او، دين شان دستخوش انحراف شد. پس از آن بود که هر گاه پادشاه، فرمانروا يا بزرگي از ايشان مي مرد، همسرش را کشته، با جسد شوهر مي سوزاندند و زماني نيز به جاي کشتن زن و سوزاندن پيکر آن دو، زن را زنده در کنار شوهر دفن مي کردند(1).

با اين توضيح، گذشته زن بد تر از وضع فعلي و حتي آينده او نبوده است، چرا که امروز نيز به کالايي کم بها تبديل شده که ميان مردان شهوت پرست دست به دست گشته، برنامه هاي منحط و غير انساني آنان که زنانگي زن را در هم کوبيده، شرافت و عفت او را کشته و اين روند همچنان ادامه دارد، سرنوشت او را بازيچه خود قرار داده است.

متأسفانه در کشورهاي با اکثريت مسلمان نيز پديده شوم و نکوهيد زن آزاري و رفتار غير انساني با زن، از قبيل: زدن، زنداني کردن [در خانه] کشتن و تحميل ازدواج اجباري بدون رضايت وي رواج دارد. اين نوع برخورد با زن در جوامع اسلامي بر اساس سنت هاي خشک و غلطي است که در پي فاصله گرفتن مسلمانان از مفاهيم اسلام، به حاشيه راندن آن و تن دادن به قوانين غير الهي چهره نموده است.

نبايد از توجه به اين مسأله غافل بود که قوانين اسلامي، خشونت فيزيکي، جنسي و رواني را در جوامع [کوچک و بزرگ] بشري، مانند: خانواده، مدارس و آموزشگاه ها، کارگاه ها، معابر عمومي حرام نموده است. از نظر اسلام، کتک زدن دردناک و آسيب رساننده، تجاوز، قطع عضو، خريد و فروش زن، تن فروشي و حتي تحريک به آشوب و بد زباني را - در زمان صلح باشد يا جنگ يا درگيري مسلحانه - خشونت مي داند.

اسلام عاملان خشونت را به يک اندازه مسؤول مي داند و در اين مورد ميان زن و مرد، فرد عادي و صاحب منصب دولتي تفاوتي قائل نيست. در مقابل، دست زدن به خشونت عليه طبقات ضعيف اجتماعي، مانند: زنان، کودکان و افراد ناتوان، از نظر شريعت اسلام مسؤوليتي دوچندان دارد و از آن جا که اسلام حق حيات را براي همگان محترم و محفوظ مي داند، کشتن جنين را - دختر باشد يا پسر - حرام کرده است.

شريعت اسلام [با عنايت به زن به عنوان نيمه مکمل جامعه] ميان زن و مرد به عنوان انسان، تساوي قائل شده، اجازه نمي دهد نسبت به زنان بي حرمتي شود، حقوق شان پايمال گردد و مورد خشونت قرار گيرند. خداي متعال با اشاره به همين تساوي مي فرمايد: «يا أيها الناس اتقوا ربکم الذي خلقکم من نفس واحدة وخلق منها زوجها وبث منهما رجالاً کثيراً ونساءا...؛(2) اي مردم، از پروردگارتان که شما را از «نفس واحدي» آفريد و جفتش را [نيز] از او آفريد، و از آن دو، مردان و زنان بسياري پراکنده کرد، پروا کنيد».

مرجع فقيد حضرت آية الله العظمي حاج سيد محمد حسيني شيرازي بر اين است که:«تأکيد بر پرهيز از برخورد خشن در کانون خانواده و نسبت به همسران، فرزندان، پدر و مادر يا ديگر بستگان و خويشاوندان، از اصول مهم نفي خشونت اجتماعي در اسلام است. در دوران جاهليت و پيش از ظهور اسلام، کانون هاي خانوادگي از خشونت افسار گسيخته و پيامدهاي آن که برخي مردان نسبت به افراد خانواده خود اعمال مي کردند، سخت در رنج بودند، اما اسلام با آمدنش خشونت را نفي کرده، به لطف و مهر ورزي در تعامل ميان افراد خانواده فرا خواند و با ارائه شيوه الهي و آسماني سامان دهي خانواده، کانون خانواده را _ که در مرداب فساد و پستي غرق و در دامگه خشونت گرفتار شده بود_ رهايي بخشيده، به سوي تکامل و استواري بنيان و مهرورزي و رأفت رهنمون شد.»

در اين جا و به مناسبت روز جهاني مبارزه با خشونت عليه زنان به توجه راهکارهايي در اين زمينه فرا مي خوانيم:

- تشويق و حمايت مؤسسه ها و سازمان هاي بانوان براي مشارکت آن ها در فعاليت هاي اجتماعي، سياسي، اقتصادي و فرهنگي تا از حقوق خويش دفاع کرده، جايگاه خود را بازيابد؛

- حمايت از شرکت زنان در مراکز تصميم گيري، قدرت و حکومت به عنوان شريکي فعال در رشد عمليات سياسي؛

- جايگزين کردن وترويج فرهنگ نفي خشونت به جاي فرهنگ خشونت طلبي، زيرا عواملي که در پس پرده خشونت عليه زنان قرار دارد، بر اصول [غلط] فرهنگي اجتماعي که منش افراد جامعه را مي سازد نهفته است. شايان توجه است که زنِ جوامع غربي، بيش از همگن خود در جوامع اسلامي مورد تعرض و تجاوز قرار مي گيرد و محدود بودن اين پديده در جامعه اسلامي از آن روست که ارزش هاي اسلامي پايه گذار مفهوم «عفت زن» بوده و همين فرهنگ و مفهوم از او در برابر تعرض و خشونت حفاظت مي کند؛

- برگزاري نشست هايي براي ترويج فرهنگ «زن، يعني تمام جامعه» چه اين که زن اساس و مام جامعه است.

- نسبت به زن مهرورزي، اشتباهات او ناديده گرفته و با بهترين شيوه با وي تعامل شود، چرا که بر اساس آموزه هاي دين و شريعت اسلام «زن چون گلي [لطيف و حساس] است و نه قهرمان»(3).

- زن بايد هماره مورد نيکي قرار گرفته، از پايمال کردن حقوقش پرهيز شود.

پيامبر گرامي اسلام درباره زن سفارش کرده، مي فرمايد: «خيرکم، خيرکم لأهله وأنا خيرکم لأهلي؛(4) بهترين شما کسي است که با خانواده اش بهترين [رفتارها را داشته] باشد و من بهترين ها براي خانواده ام هستم».

- بايد با زن مدارا کرد، زيرا اين اصل تأثير بسزايي در حفظ و پايايي کانون خانواده دارد و خانواده اي که زير چتر مدارا قرار گيرد غالباً مشکلات و چالش ها را به راحتي پشت سر مي گذارد.

- بايد با روح گذشت با زن برخورد کرد، هر چند بد اخلاق باشد، زيرا دوري از خشونت و نرمي در برخورد با وي، سرانجام او را به خوبي و مهرورزي مي کشاند؛

- بايد مي گساري و مصرف نوشيدني هاي الکلي ممنوع شود، چه اين که اين فرآورده، خردمندي و خردورزي را از انسان سلب کرده، او را به اِعمال خشونت عليه افراد ضعيف واداشته، انگيزه اي ددمنشانه براي انتقام گيري از افراد ناتوان در فرد مست به وجود مي آورد.

- بايد خريد و فروش زن به هر انگيزه اي ممنوع و تجاوز به زنان با تشديد مجازات روبه رو شود و نقش [مثبت] خانواده، جامعه و دولت قدرتمندتر و فعال تر گردد.

در پايان تأکيد مي کنيم که زن خود مسؤول استيفاي حقوق خود است و هموست که با تلاش، دانش و فرهنگ و احترام به ذات خود خواهد توانست به اهداف و آرمان هايش دست يابد؛ اهدافي با مسؤوليتش به عنوان پرورش دهنده و مربي نسل آينده سازگاري داشته باشد.

مؤسسه جهاني آية الله العظمي شيرازي – واشنگتن

سيد مرتضي شيرازي

1) نک: آية الله العظمي شيرازي (ره) عدم خشونت در اسلام.

2) نساء (4)، آيه 1.

3) مکارم الاخلاق، ص218.

4) همان، ص216.