شب هاي ماه مبارک رمضان ـ ماه رحمت وامان وماه نزول قرآن ـ فرصت مناسبي براي مذاکرات علمي وخوشه چيني از محضر عالمان بزرگوار است. شماري از فضلا همچون سال هاي گذشته در شب هاي اين ماه نزد آيت الله العظمي سيد صادق شيرازي دام ظله مي روند واز مطالب علمي ونکات قرآني وفقهي واصولي ايشان بهره مي برند.

در اين جلسه که باحضورِ عالمان وفاضلان تشکيل شد، مسائل گوناگوني از جمله، موضوع: فرمانبرداري از پدر ومادر، وظيفه کثيرالسفر در مورد روزه و مسأله طهارت مطرح گرديد. مرجع عاليقدر درباره موضوع اول فرمود: زماني که پدر ومادر با يکديگر وارد نزاع مي شوند، هر يک دستوري به فرزندان خود مي دهند که معمولاً مغاير و با يکديگر در تضاد است. در اين صورت، فرزندان بايد از کدام يک فرمانبرداري کنند و تکليف آنان در اين موارد چيست؟

برخي از فضلا فرزند را ملزم به اطاعت از پدر دانستند و شماري فرمانبرداري از مادر را.

معظم له فرمود: در صورتي که جمع ميان دستور پدر ومادر ممکن نباشد، فرزند در اطاعت از هر يک از آنان مخيّر است.

يکي از کساني که فرمانبرداري از پدر را لازم مي دانست، روايتي از حسين بن ابي علاء نقل کرد که گفته است: به امام صادق عليه السلام عرض کردم: [تصرّف] چه مقداري از مال فرزند براي پدر روا و جايز است؟

امام عليه السلام فرمودند: در صورت اضطرار، به اندازه قوت و به دور از اسراف باشد.

به امام عليه السلام عرض کردم: پس سخن رسول خدا چه مي شود که در پاسخ مردي که پدرش را نزد پيامبر صلي الله عليه وآله آورد (تا مالش را از پدر ستانده، به او بازگرداند.) فرمودند: تو و دارايي ات ازآن پدر توست؟

امام عليه السلام فرمودند: آن مرد پدرش را نزد رسول خدا صلي الله عليه وآله برد و به حضرتش گفت: اي رسول خدا صلي الله عليه وآله، اين پدرم است و ميراث مرا که از مادرم به من رسيده به ستم، خورده است.

پدر او اظهار داشت: ميراث مادر فرزندش را براي او و خود هزينه کرده است.

از اين رو پيامبر صلي الله عليه وآله به او فرمودند: تو و مالت ازآن پدرت هستيد. و انگه پدر چيزي در اختيار نداشت [تا باز پس گرفته شود] آيا رسول خدا صلي الله عليه وآله پدر را به جهت [حقِ] فرزند [بايد] زنداني مي کرد؟»(1).

مرجع عالي قدر گفت: البته اين مطلب، ماجرايي اخلاقي است.

آن گاه آيت الله العظمي شيرازي با اشاره به مشکلات حادّي که برخي از پدران با فرزندان خود دارند و اين که گاهي حل آن سخت و حتي غير ممکن است، فرمود: «حدود هجده سال قبل، جواني نزد مرحوم اخوي (آيت الله العظمي حاج سيد محمد حسيني شيرازي قدس سره) آمد و به ايشان گفت: چندي پيش پدرم از دنيا رفت و مادرم پس از پايان دوران عده، به تن فروشي روي آورد. اکنون سرگردان هستم که با او چه کنم؟ آيا عکس العمل نشان داده، با کتک زدن يا حبس کردن او را از اين کار باز دارم، يا به حال خود رهايش کنم؟»

يکي از حاضران در جلسه از آيت الله العظمي سيد صادق حسيني شيرازي دام ظله پرسيد: نظر حضرت عالي در مورد اين مسأله چيست؟

ايشان فرمود: مي تواند، با لحاظ داشتن مراتب امر به معروف ونهي از منکر ابتدا با زبان خوش و نصيحت او را از کارش منع کند و در صورتي که چنين روشي کار ساز نباشد، با اذن حاکم شرع شدت عمل به خرج دهد.

معظم له سپس مسأله اي فقهي مطرح کرد، بدين بيان که: اگر نمازگزار شک کند تکبيري که پس از حمد و سوره گفته، براي رکوع بوده يا براي رفتن به سجده، سپس به سجده برود در اين صورت نمازش چه حکمي دارد؟ ايشان در پاسخ فرمود: مشهور علما، از جمله صاحب عروه قدس سره قائل به بطلان نماز هستند و عده اي از آنان گفته اند: اين مسأله محل تأمل است.

در اين مورد، من با نظر مشهور همراهي کرده، اما مي گويم: اگر نمازگزار به سجده رود نمازش باطل است و اگر به سجده نرفته باشد بايستد و به رکوع برود، سپس نماز خود را تمام کند و دو سجده سهو به جاي آورد، بدين ترتيب نمازش صحيح است.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1]. فروع کافي: ج5، ص136، حديث6 (از باب: الرجل يأخذ من مال ولده...).