در شب هاي ماه مبارک رمضان، طلاب، علما و فضلاي حوزه علميه، شخصيت هاي گوناگون و عموم مؤمنان در بيت مرجع عالي قدر در شهر مقدس قم حضور به هم مي رسانند و در خلال ديدار با ايشان، درباره مسائل علمي، فقهي، تاريخي و فرهنگي سخن به ميان مي آورند و آية الله العظمي سيد صادق شيرازي نيز ضمن شرکت در اين گفتگوها ديدگاه هاي ارزشمندشان را ابراز مي دارند.

بسم الله الرحمن الرحيم

از جمله مسائلي که در اين جلسه مطرح شد «مقدار مجاز نگاه زن به مرد» بود.

حضرت آية الله العظمي شيرازي در پاسخ فرمود: هيچ يک از فقيهان گذشته و معاصر به اين مسأله نپرداخته اند، اما مسأله از دو جهت قابل بررسي است:

نخست: اطلاق آيه «قُل لِّلْمُؤْمِنَتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَرِهِنَّ...؛(1) و به زن هاي با ايمان بگو: چشم هاي شان را از نگاه کردن به مردهاي بيگانه بپوشند» است.

در اين آيه دليلي لفظي که مقدار را مشخص کند وجود ندارد، ولي برخي از فقيهان احتياط کرده، فرموده اند: «زن نبايد به صورت مرد نامحرم نگاه کند».

دوم: سيره معصومين عليهم السلام است. در روايات متواتر آمده که زنان نزد پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله و ائمه اطهار عليهم السلام رفته، از محضرشان سؤال مي کردند.

البته زنان غالباً هنگام پرسش از آن حضرت، سرهاي خود را به زير مي افکندند، ولي با اين حال دليلي بر حرمت نگاه کردن زن به صورت مرد نامحرم نداريم، زيرا روايتي که از اين کار نهي کرده باشد وجود ندارد.

وانگهي برخي از زنان ـ به طور طبيعي ـ به صورت معصوم نگاه مي کردند و از آن جا که معصوم از اين کار نهي نکرده است، پس اشکالي در آن نيست.

در روايات نيز آمده است: پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله در مسجد «ذوقبلتين» (دو قبله) امامت نمازگزاران (مرد و زن) را بر عهده داشت و به سمت بيت المقدس نماز مي گزارد. در همان حال جبرئيل امين عليه السلام بر آن حضرت نازل شد و دست رسول خدا را گرفته، او را به سمت کعبه گرداند و نمازگزاران به پيروي از پيامبر صلي الله عليه وآله به سمت کعبه رو نمودند و از آن جا که مدينه ميان مکه و بيت المقدس قرار دارد، چرخش 180 درجه اي صورت گرفت. در اين حرکت، زنان در جاي مردان قرار گرفتند.

سخن بر سر اين است که در اين روايت نهي يا حرمت نگاه کردن زنان به صورت مردان، از پيامبر صلي الله عليه وآله نقل نشده است.

عکس قضيه، يعني نگريستن مرد به زن نامحرم، در آيه کريمه آمده است آن جا که مي فرمايد: «قُل لِّلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَرِهِمْ...؛(2) به مردان با ايمان بگو: ديده فرو نهند». در اين زمينه روايات مخصّص وجود دارد و آن اين که مرد نامحرم تنها مي تواند به صورت و دستان زن نامحرم [البته به شرط نيفتادن به گناه] نگاه کند.

آن گاه مسأله وقت نماز عصر مطرح شد و آن اين که: زمان «امتثال» (وقت به جاي آوردن) نماز عصر چه هنگام است؟ آيا تا غروب خورشيد است يا دخول مغرب؟

حضرت آية الله العظمي شيرازي در پاسخ فرمودند: بنابر رأي مشهور فقها وقت نماز عصر، تا مغرب است.

آن گاه ايشان روايتي نقل نمود که در آن آمده است: «شخصي از بياباني مي گذشت که فردي را ديد پيش از مغرب، نماز مغرب مي خواند. با خود انديشيد که شايد او از عامه (اهل سنت) باشد، چراکه همه مي دانستند، شيعيان، نماز مغرب را پس از مغرب مي خوانند. چون به شخصي نمازگزار نزديک شد، ديد او امام صادق عليه السلام است.

مرجع عالي قدر در توضيح اين مطلب فرمود: بر اساس اين روايت، عمل امام صادق عليه السلام را حمل بر تقيه کرد.

1. نور (34)، آيه 31.

2. نور (34)، آيه 30.